ویژگیهایی جزوه نویسی

یادداشت نویسی در برابر یادداشت برداری

یادداشت‌هایی که ضمن سخنرانی‌ها و سایر جلسات گروهی می‌نویسید، ‌جزو مهم ترین منابعی هستند که در طول تحصیلات خود تهیه می‌کنید. البته، بسیاری از مردم فقط به یادداشت برداری اکتفا می‌کنند- و به یادداشت نویسی نمی‌رسند. توصیه های زیر به چندین روش اشاره می‌کنند که می‌توانند یادداشت برداری را تبدیل به آغاز ارزشمندی برای فراگیری مواد درسی شما کنند.
1- فقط رونویسی نکنید. فقط به رونویسی آنچه روی تخته سیاه می‌بینید و یا آنچه می‌شنوید، اکتفا نکنید. رونویسی کردن بدون تعمق، کار بسیار آسانی است. هر چیزی را به کلمات و عبارات دلخواه خود تبدیل کند. در صورت امکان می‌توانید جملات را در قالب کلماتی درست انتخاب شده خلاصه کنید. از نوشتن عبارات طولانی و کامل بپرهیزید. فرایند تصمیم گیری در مورد این که دقیقاً چه بنویسید، ‌ذهن شما را هوشیار نگه می‌دارد، و در جلوگیری از بی‌حوصلگی کمک می‌کند.
2- در آرایش صفحات، ‌تنوع به خرج دهید. به هر صفحه از دفتر یادداشت خود شکل متفاوتی بدهید. این عمل هر صفحه را به یادماندنی‌تر می‌کند. تمام صفحه را پر نکنید؛ جایی برای اضافات و اصلاحات بعدی خالی بگذارید.
3- خودتان تصمیم بگیرید چه موقع چیزی را یادداشت کند. فقط به خاطر اینکه اطرافیان مشغول نوشتن می‌شوند، دست به این کار نزنید. اگر فقط شما در حال نوشتن چیزی هستید، نگران نباشید؛ احتمالاً دیگران به زودی از شما پیروی خواهند کرد! هر وقت احساس کردید مطلبی ارزش نوشتن دارد، آن را یادداشت کنید.
4- مرتب از خودتان بپرسید: من چه چیزهایی را باید بدانم؟ یادداشت‌های خود را طوری بنویسید که یادآوری کننده چیزهایی باشند که باید بدانید. گوش خود را برای راهنمایی‌هایی تیز کنید که ممکن است بعداً در آن زمینه‌ها از شما سؤالاتی شود. هیچ حسابی روی حفظ کردن آن‌ها باز نکنید؛ آن‌ها را بنویسید.
5- در یادداشت‌های خود طوری مطالب مهم را بنویسید که به چشم بیایند. هر صفحه را طوری پرکنید که با یک نگاه، نکات و مفاهیم مهم آن به چشم بیایند. از مداد رنگی، مستطیل، ماژیک شبرنگ، نقش و نگار و حاشیه دور و هر چیز دیگری که فکر می‌کنید می‌تواند مطالب مهم را از زمینه متمایز کند، استفاده کنید. تأکیدهایی را که با لحن صدا، حالت‌های چهره و تکرار ابراز می‌شوند، جذب کنید و طوری یادداشت‌های خود را تهیه کنید که منعکس کننده چنین تأکیدهایی باشند. لحن صدا و چیزهایی از این قبیل به سرعت فراموش می‌شوند، اما شما می‌توانید تعبیر خودتان از آن‌ها را با همان شیوه ای که مطالب مهم هر صفحه را برجسته می‌کنید، یادداشت نمایید.
6- جزوه ای را که در اختیار دارید، ‌دور نیندازید و یا کنار نگذارید. مدام مطالبی به آن اضافه و آن را متعلق به خود کنید. از فرصت استفاده کنید تا اطلاعات موجود در جزوه را به چیزی بسیار فراتر از جزوه اولیه تبدیل کنید.(حتی اگر قرار است بعدها به شما جزوه دیگری بدهند، کماکان به این کار خود ادامه دهید: همچنان یادداشت بردارید! بعضی از نکات مهم ممکن است در جزوه قید نشده باشند).
7- هر وقت با مطلبی روبرو می‌شود که هنوز مفهوم آن را درک نمی‌کنید، سؤالات خود را در مورد آن یادداشت کنید. عکس‌العمل‌ها و نقطه نظرات خود را نیز ذکر کنید. بدین ترتیب، یادداشت‌های شما تبدیل به سابقه ای از نحوه تفکر شما خواهند شد- نه فقط کارنامه ای از آنچه یک نفر بیان کرده است.
8- در صورت امکان، ‌یادداشت‌های خود را با یادداشت‌های دو سه نفر دیگر مقایسه کنید. چیزهایی را که ننوشته‌اید، به آن اضافه کنید. مطالبی را که به اشتباه نوشته‌اید، اصلاح کنید.
9- پیش از آنکه مفهوم سؤالات و کدهایی را که احتمال دارد در یادداشت‌های خود به کار برده باشید از یاد ببرید، ظرف دو یا سه روز، دوباره آن‌ها را مرور کنید. مرتب روی یادداشت های خود کار کنید، ‌مطالب جدیدی به آن‌ها اضافه کنید، به اصلاح آن‌ها بپردازید، مطالب را شرح دهید و آن‌ها را با سایر منابع درسی ارتباط دهید.
10- هر دسته از یادداشت‌ها را به فهرست‌هایی از سؤالات (متشکل از آنچه ممکن است در درس مربوطه از شما پرسیده شوند) و خلاصه‌هایی (حاوی تمام "نکات اصلی"هر درس) تبدیل کنید. با سؤالات تمرین و از خلاصه‌ها به عنوان متون یادآوری کننده استفاده کنید.

خلاصه نویسی

خلاصه نویسی فن فوق‌العاده مفیدی است -وبا تمرین توسعه می‌یابد. مهارت درخلاصه نویسی به شما کمک می‌کند حجم لازم برای یادگیری را به قطعاتی قابل اداره کاهش دهید. خلاصه نویسی به طور ناخود آگاهی شما را وادار می‌کند که تصمیم بگیرید چه چیزی اهمیت دارد و چه چیزی ندارد. خلاصه نویسی می‌تواند از انرژی و زمانی که در "مطالعه ی بیهوده" به هدر می‌رود، جلوگیری کند.
1- هشیارانه تصمیم بگیرید ازحجم اطلاعاتی که باید یاد بگیرید، بکاهید. به ویژه وقتی با کتاب‌های درسی سروکار دارید، هدفتان باید این باشد که مطالب مهم کتاب را طوری دستچین کنید که در آینده بتوانید از آن به عنوان کتاب استفاده نمایید.
2- در صدد باشید به تدریج از چکیده‌های خود استفاده بیش‌تری ببرید تا از یادداشت‌ها و منابع اصلی. مطالعه ی مجدد یک چکیده بسیار سریع‌تر از مطالعه ی چندین صفحه از مطالب اصلی انجام می‌شود؛ اما، میزان تفکر که در طول مطالعه ی چکیده‌ها انجام می‌دهید، می‌تواند به همان اندازه باشد. چکیده‌های خود را طوری تهیه کنید که کلیه مفاهیم و ایده‌های اصلی را که احتمالاً لازم است بدانید، در آن‌ها گنجانده باشید.
3- با نگاه کردن به یکی از صفحات (کتاب یا) یادداشت‌های خود سه مطلب از مهم‌ترین مطالب آن صفحه را که انتظار دانستن آن‌ها از شما بیش‌تر می‌رود، انتخاب کنید. با دقت هر چه تمام تر آن سه مطلب را یادداشت و سعی کنید آن‌ها را به صورت عبارات یا جملات یک خطی بنویسید. 4- چکیده‌های نموداری تهیه کنید. برای مثال، هنگامی که کتاب می‌خوانید یا یادداشت‌های خود را مرور می‌کنید، ‌در وسط یک کارت یا یک ورق کوچک کاغذ، ‌یک بیضی بکشید. در داخل بیضی یک عنوان یا یک سؤال بنویسید. در اطراف آن شعاع‌هایی بکشید که از اطراف به سمت بیرون منشعب شد ه اند، و در انتهای هر شعاع، یک یا دوکلمه بنویسید؛ فقط به خاطر اینکه ابعاد و واقعیت‌ها ی مربوط به موضوع را به خودتان یادآوری کرده باشید.
5- با استفاده از نمودار توضیح داده شده در بالا، و یا با فهرست کردن نکاتی راجع به یک موضوع، به اولویت بندی آن‌ها بپردازید. ابتدا تصمیم بگیرید که مهم‌ترین نکته کدام است و بعد نکته بعدی و همین طور الی آخر. یک چکیده خوب باید فقط حاوی نکات مهم باشد؛ حذف نکات کم اهمیت تر، گام مفیدی در تهیه یک چکیده کار آمد است.
6- چیکده‌های قابل حملی تهیه کنید تا بتوانید در هر کجا از آن‌ها استفاده نمایید. یک دفترچه کوچک جیبی ایده بی نیست؛ یا اینکه می‌توانید از کارت‌های کوچک بایگانی استفاده کنید. چکیده‌ها را به طور واضحی فهرست نمایید تا بتوانید به سرعت به مطالب مورد نظرتان دسترسی پیدا کنید.
7- سعی کنید برخی از جزییات ظریف چیکده‌های خود را در زمینه‌های مورد نظر بازسازی کنید. آن‌ها را با مطالب اصلی مقایسه کنید تا ببینید چه چیزی را از قلم انداخته اید، سپس چند کلمه ای به چکیده خود اضافه کنید تا مطمئن شوید که دفعه بعد بلافاصله و با موفقیت آن را به خاطر خواهید آورد.
8- چیکده‌های خود را با چکیده‌های سایرین مقایسه کنید. اگر چندین نفراز شما به خلاصه نویسی پرداخته اید، ‌طبیعی است که همه چکیده‌ها با هم متفاوت خواهند بود. تلفیقی از همه آن‌ها ممکن است فوق‌العاده مفید باشد. ببینید چکیده های چه کسی از همه بهتر است وشیوه‌های دیگران را در خلاصه نویسی یاد بگیرید. تا جایی که می‌توانید شیوه‌های مختلفی را امتحان کنید.
9- وقتی مقاله یا گزارش خودرا با یک چکیده ختم می‌کنید، به خاطر داشته باشید که این آخرین چیزی است که معلم یا استاد شما - شاید چند ثانیه قبل از نمره دادن به شما- مطالعه خواهد کرد! بنابراین، در نوشتن این گونه چکیده‌ها دقت کرده و آن‌ها را با کیفیت بالایی تهیه کنید.
10- وقتی برای مقاله‌ها یا گزارش‌ها چکیده تهیه می‌کنید، مطمئن شوید که چکیده شما به عنوانی که در ابتدا با آن شروع کرد ه اید، اشاره کند. ازقسمت اصلی نوشته‌های خود، مطالب زیادی را تکرار نکنید- فقط مهم‌ترین نتایج را بیاورید.
منبع: براون، سالی و همکاران، ( 1387)، مهارتهای مهم تعلیم و تعلم، سعید خاکسار، تهران، نشر موزون، چاپ دوم.